Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na Genel Bir Bakış

Nilgün Aytekin // 08.04.2023

İklim değişikliğinin, dünya genelinde giderek artan bir tehdit kaynağı haline geldiğinin artık hepimiz farkındayız. Sera gazı emisyonlarındaki artış, küresel ısınma, aşırı hava olayları ve biyolojik çeşitlilik kaybı gibi çevresel sorunlarla mücadele için devletlerin etkili önlemler alması gerektliliği doğdu. Bu bağlamda, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması önemli bir çözüm olarak öne çıkıyor.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) nedir?

SKDM, Avrupa Birliği (AB) sınırları dahilinde ticari malların üretimi esnasında oluşan karbon maliyetlerine eşdeğer bir maliyetin AB ülkelerine ithal edilen mallara da uygulanmasına ilişkin düzenleyici bir sistemdir. Temel hedef, karbon emisyonlarını kontrol altına almak ve AB’ye ithal edilen ürünlerin yerel olarak üretilenlerle aynı çevresel standartlara uygun olmasını sağlamaktır.

SKDM’nin, aslında Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)’nin bir uzantısı olarak hayatımıza girdiğini söyleyebiliriz. Emisyon Ticaret Sistemi ile şirketlere tahsis edilen emisyon değerlerinin sınırlarının zaman içerisinde kademeli olarak azaltılması planlanıyor. Sistemin amacı, işletmelerin yeşil enerji kaynaklarına yönelmesi ve emisyon salımlarını ekonomik bir zarara uğramadan sıfırlaması olarak ifade ediliyor. ETS, iklim değişikliği ile mücadelede en etkin araçlardan birisi olsa da, risk teşkil eden bir unsur bulunduruyor.

ETS uygulamasına geçen ülkelerde, sınır değer üzerinde kalan işletmeler ya ek maliyetle farklı firmaların tahsisatlarından almak durumunda kalacak ya da vergi ödeyecek. Sınır değerlerin iyice azaldığı zamanlarda işletmelerin ödemeleri gereken karbon vergilerinde artış olacağı öngörülüyor. Bu durum, vergileri ödemek istemeyen üreticilerin, çevre yükümlülükleri henüz kanun ve mevzuatlarla belirlenmemiş ve tabir yerindeyse karbon kirliliğinin henüz ekonomik bir değere dönüşmediği ülkelere kaçması ihtimalini doğuruyor.  ‘Karbon sızıntısı’ olarak adlandırılan böyle bir risk küresel iklim çabalarının ciddi şekilde zayıflatılmasına neden olabilir.  Bu noktada, karbon sızıntısını engellemek için gömülü emisyonların vergilendirileceği SKDM devreye giriyor.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması nasıl uygulanacak?

Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın önemli bir parçasını oluşturan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın (SKDM) geçiş dönemi 1 Ekim 2023 tarihi itibarıyla yürürlüğü girdi ve 2025 sonunda tamamlaması hedefleniyor. Başlangıçta yalnızca yüksek karbon kaçağı riski taşıyan 6 sektörde (Demir-Çelik, Çimento, Gübre, Alüminyum, Elektrik ve Hidrojen) başladı. Bu sektörler dahilinde kapsama alınan ürünlerde, ithalatçılar ilk etapta ürünlerinde bulunan emisyonları üç aylık periyotlar halinde raporlamakla yükümlü olacak. 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren, SKDM ürünleri ithalatçıları, ulusal SKDM otoritesine kayıt olmak zorunda olacaklar ve SKDM kaydı için başvurular 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren kabul edilecektir. Ek olarak, 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren işletmeler, AB dışında SKDM ürünlerinin üretiminden kaynaklanan karbon emisyonlarını ödemekle yükümlü olacaklar ve bunun için ulusal SKDM otoritesinden emisyonlarına karşılık gelen SKDM sertifikalarını satın almaları gerekecektir. Sekiz yıllık bir süre zarfında ise, SKDM ayrıca AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında verilen ücretsiz kotaların yerini alacaktır. Bu şekilde, SKDM, AB üreticileri için emisyonları azaltmaya yönelik önemli bir teşvik olacaktır.

Özetle, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir araç olarak ön plana çıkmaktadır. Küresel ısınmanın etkilerini azaltmak ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için uluslararası topluluk tarafından benimsenen bu mekanizma, karbon emisyonlarını azaltma çabalarını desteklemekte ve küresel iklim hedeflerine ulaşma yolunda önemli bir adım olarak kabul edilmektedir. SKDM ile ilgili tüm güncel bilgilere linkten ulaşabilirsiniz: https://lnkd.in/dmjK583S

Kaynaklar:

European Commission – Border Carbon Adjustment Mechanism

European Commission, 2020: European Green Deal. Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. COM(2019) 640 final.

AB Emisyon Ticaret Sistemi ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, Sayı:AYM-5, GAİB Eğitim ve Ekonomik Araştırmalar Şubesi, Kasım 2022