Sürdürülebilir Ürünler İçin Ekotasarım Yönetmeliği

Sürdürülebilir Ürünler İçin Ekotasarım Yönetmeliği

Nilgün Aytekin // 21.09.2024

Avrupa Birliği’nin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için önemli bir adım olan Sürdürülebilir Ürünler İçin Ekotasarım Yönetmeliği (ESPR) (AB) 2024/1781, 18 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu yönetmelik, çevresel etkisi yüksek olan ürünlerin tasarım, üretim ve kullanım süreçlerinde daha sürdürülebilir hale getirilmesini amaçlıyor. ESPR, 2020 Döngüsel Ekonomi Eylem Planı’nın temel taşlarından biri olarak, malzeme kullanımının döngüselliğini ve enerji verimliliğini artırarak AB’nin 2030 yılına kadar ulaşmayı amaçladığı iklim hedeflerine ulaşmasını destekleyecek.

ESPR’nin İçeriği Nedir?

ESPR, Avrupa pazarında yer alan neredeyse tüm fiziksel ürün kategorileri için ekotasarım gereksinimlerini belirliyor. Bu gereksinimler, ürünlerin çevresel etkilerini en aza indirmek için tasarlanmış bir dizi kuralı içeriyor. Yönetmelik, ürünlerin enerji verimliliğini artırmayı, malzeme kullanımındaki döngüselliği iyileştirmeyi ve zararlı maddelerin kullanımını azaltmayı hedefliyor. Ayrıca, ürünlerin dayanıklılığını, onarılabilirliğini ve geri dönüştürülebilirliğini artırarak, ürünlerin çevresel ayak izini azaltmayı amaçlıyor.

Hangi Ürünleri Kapsayacak?

Öncelik, yüksek çevresel etkiye sahip ürünlere verilecek. Bu ürünler arasında tekstil ürünleri (giysiler ve ayakkabılar), mobilyalar (yataklar dahil), demir ve çelik, alüminyum, lastikler, boyalar, yağlayıcılar ve kimyasallar gibi ürünler bulunuyor. Ayrıca, enerjiyle ilgili ürünler, bilgi ve iletişim teknolojisi (ICT) ürünleri ve diğer elektronik ürünler de ESPR’nin kapsamına giriyor. Yönetmelik, bu ürünlerin tasarım süreçlerinde döngüsel ekonomi ilkelerinin uygulanmasını ve ürünlerin tüm yaşam döngüleri boyunca çevresel etkilerinin en aza indirilmesini gerektiriyor.

Üreticilerin Ne Yapması Gerekiyor?

ESPR’nin getirdiği düzenlemeler, üreticiler için yeni uyum gerekliliklerini beraberinde getiriyor. Üreticilerin, ürünlerinin enerji verimliliğini artıran, daha uzun ömürlü, kolayca onarılabilir ve geri dönüştürülebilir olmasını sağlamak için ürün tasarımlarını gözden geçirmeleri gerekiyor. Ayrıca, zararlı maddelerin kullanımını azaltarak ve geri dönüştürülmüş malzeme kullanımını artırarak, ürünlerin çevresel ayak izini en aza indirmeleri gerekecek.

Bir diğer önemli yenilik ise Dijital Ürün Pasaportu (DPP) uygulaması. Bu dijital kimlik kartı, ürünler, bileşenler ve malzemeler hakkında önemli bilgileri depolayacak ve bu bilgilerin elektronik olarak erişilebilir olmasını sağlayacak. Üreticilerin, ürünlerinin tüm yaşam döngüsü boyunca bu bilgileri güncel tutmaları ve ilgili taraflarla paylaşmaları gerekecek.

Gelecekte Ne Gibi Uygulamalar Eklenecek?

ESPR, sürdürülebilir ürün tasarımı konusunda önemli bir ilk adım olarak görülse de, bu düzenlemenin uygulanması sırasında başka yeni önlemler ve uygulamalar da geliştirilecek. Örneğin, satılmayan ürünlerin bertarafı konusunda getirilen düzenlemeler, üreticilerin atık yönetimi süreçlerini daha şeffaf ve sürdürülebilir hale getirmelerini gerektirecek. Ayrıca, AB yetkilileri için zorunlu Yeşil Kamu Alımı kriterlerinin getirilmesi, sürdürülebilir ürünlere olan talebi artırarak, piyasada bu tür ürünlerin yaygınlaşmasını teşvik edecek.

Sonuç olarak, Sürdürülebilir Ürünler İçin Ekotasarım Yönetmeliği (ESPR), Avrupa’da üreticilerin ürün tasarımı ve üretim süreçlerinde köklü değişiklikler yapmalarını zorunlu kılmaktadır. Bu yönetmelik, sürdürülebilirlik odaklı bir yaklaşımı benimseyerek, çevresel etkileri en aza indirgenmiş ürünlerin piyasaya sürülmesini teşvik ederken, döngüsel ekonomiye geçişi de hızlandıracaktır. Üreticilerin, ESPR’nin gerekliliklerine uyum sağlamak için Yaşam Döngüsü Analizi (LCA) gibi bilimsel araçları kullanarak, çevreye duyarlı ve sürdürülebilir stratejiler geliştirmeleri kritik bir önem taşımaktadır. Bu süreçte aktif rol almak, üreticilere sadece yasal uyum sağlamaları için değil, aynı zamanda rekabet avantajı elde etmeleri için de önemli fırsatlar sunacaktır.

Kaynaklar: